شهادت از ديدگاه متفكران مسلمان معاصر

مقاله حاضر با اين سوال آغاز مي شود كه متفكران مسلمان درباره شهادت چه آراء و عقايدي دارند. جهت پاسخ به سوال ياد شده، پنج تن از انديشمندان مسلمان معاصر كه درباره شهادت نظرياتي داشته اند انتخاب شده، مورد بررسي قرار گرفتند. اين متفكران عبارتند از: استاد مطهري، دكتر شريعتي، دكتر بهشتي، آيت الله طالقاني و حجت الاسلام هاشمي نژاد. روش تحقيق از نوع اسنادي و كتابخانه اي بوده و از تكنيك فيش برداري براي تحليل ديدگاه ها استفاده شده است. از نتايج كلي مقاله مي توان به برخي موارد زير اشاره كرد: همه متفكران در يك نكته متفق القول هستند كه علي رغم احترامي كه براي تمامي كشته شدگان راه آزادي و استقلال و سعادت جامعه در ساير ملل قائل هستند، اما شهادت در باور ديني اسلام به دو عامل ختم مي شود كه نخستين عامل مرگ آگاهانه و ديگري كشته شدن در راه خدا است. برخي از گونه هاي كشته شدن اگرچه قابل احترام هستند، اما اگر داراي دو ويژگي فوق نباشند، از ديدگاه اسلام شهادت محسوب نمي شوند. اثر بجاي مانده از استاد مرتضي مطهري منبعي غني از نص متون ديني درباره شهادت است كه مي تواند مورد استناد و استفاده پژوهشگران قرار گيرد. دكتر شريعتي نخستين كسي است كه از شهادت به عنوان يك فرهنگ ياد كرد. حجت الاسلام هاشمي نژاد شهادت را تولد شخصيتي فرد مي داند كه شهيد با اين تولد از دايره خانواده خارج شده و ديگر به كل جامعه تعلق دارد. دكتر بهشتي، آيت الله طالقاني و ساير متفكران، امام حسين (ع) را به عنوان الگو و نمونه بارز معيار شهادت راستين در اسلام مي دانند. از ديدگاه ايشان، شهادت، ضمن آنكه راه ميان بري براي رسيدن به خداوند و لقاء الله است، در عين حال عامل بقاء و ماندگاري جوامع مي باشد.

نويسنده: دكترسعيد معدني
عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد اسلامي، واحد تهران مركز