ورزی: مساله ترورهای کور باید مورد توجه عمیق سینماگران باشد

نوید شاهد: ساخت سریال‌هایی با محوریت رخدادهای انقلاب اسلامی همواره جزو رویکردهای تلویزیون در دهه‌های مختلف بوده است. سریال‌هایی که با لحن‌های جدی و طنز وقایع و فعالیت‌هایی که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی می‌شود را به تصویر کشیده و تلاش کردند با شیوه‌های مختلف تفسیر و تحلیل خود را از این رخداد ارائه دهند. خبرنگار نوید شاهد به مناسبت چهل‌وپنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی با «محمدرضا ورزی» کارگردان فیلم «معمای شاه» که توانست اقشار جامعه را با شخصیت امام(ره) آشنا کند، گفت‌وگو کرد.

انقلاب اسلامی یک پدیده‌های مهمِ قرن

محمدرضا ورزی با اشاره به علاقه خود در حوزه انقلاب درباره دغدغه‌هایش گفت: به تاریخ معاصر (از صفویه تا انقلاب اسلامی) و همچنین بعد از انقلاب بسیار علاقه‌مندم. ما باید درباره دستاوردهای انقلاب اسلامی مثل «تشکیل جهادسازندگی» و «نهضت سوادآموزی» با جوانان‌مان‌ صحبت کنیم. زیرا انقلاب اسلامی در واقع یک پدیده مهمِ قرن است. البته این روزها درباره این مسائل صحبت کردن خیلی سخت است.

وی ادامه داد: در هر زمان و مکانی که نام شاه به گوش‌مان می‌خورد؛ یاد شکنجه‌گاه‌ها و آن مسائلی که ساواک داشت و شاهی که وابسته بود، می‌افتیم. این‌ها به گوش آشنا است اما محتوای پهلوی خیلی عمیق‌تر از این حرف‌ها است که متأسفانه نسل جوان خیلی بهره‌ای از آن اطلاعات نبرده است. امثال من هم اگر بخواهند برای تقویت روشنگری جامعه چنین آثاری تولید کنند، توسط یکسری جریان‌ها به تحریف و دروغ متهم می‌شوند. انگار که این حرف‌ها و ناگفته‌ها را از جیب‌مان درمی‌آوریم.

ریشه یابی حوادث ترور چالش برانگیز است

این کارگردان با اشاره به اینکه موضوع ترورهای کور مردمی در حال پاک شدن از ذهن مردم است؛ درباره بازنمایی موضوع ترور در سینما توضیح داد: با توجه به اینکه زمان وقوع ترور موضوع قابل بحثی است ریشه‌یابی این اتفاق هم چالش برانگیز است که باید به آن پرداخته شود. اگر در یک اثر نمایشی به تنهایی موضوع ترورعنوان شود ارزشی ندارد، اما اگر دلایل جریان‌ساز این واقعه در کنار موضوع ترور قرار بگیرد، تاثیرگذار خواهد بود. به طور مثال ارزیابی و بررسی جریاناتی که از سوی گروهک‌های ضدانقلابی مانند «فرقان»، «منافقین»، «داعش» و ... دقیقا یک سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی (از سال 1358 و 1359) شروع شد و امروز در ظاهرهای متفاوت و گروه‌های دیگر ادامه دارد.

اتصال حوادث ترور مانند رشته‌های زنجیر به یکدیگر

کارگردان فیلم «معمای شاه» با اشاره به ترورهای شخصیت‌های متفاوت در این چهل‌وپنج سال که از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد، درباره تولید محتوا برای جوانان در این زمینه بیان کرد: در طول این چهل‌وپنج سال که از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد، ترورهای شخصیت‌های مختلف از شهید «مطهری» تا نخبگان عرصه نظامی مانند شهید «طهرانی مقدم» را دیده‌ایم. برای تولید محتوا در این عرصه باید دلایل این ترورها و حذف اقشار مردم و ناامنی ایجاد شده و حذف نخبگان سیاسی کشور را ریشه‌یابی کرد. اینکه فقط بیان شود در این مقطع ترور اتفاق افتاده هیچ معنایی ندارد. اما وقتی عقبه این حوادث را بررسی کنید؛ متوجه می‌شوید که تمام این حوادث مانند رشته‌های زنجیر به یکدیگر متصل هستند.

 ورزی به سرچشمه این وقایع اشاره کرد و گفت: سرچشمه ایدئولوژیک تمام این وقایع یکی است و مساله جدای از هم نیست. اگراین وقایع در نخستین مرحله واکاوی شود و سپس به تولید محتوا برسد، تاثیرات بهتری خواهد داشت.

«مستندسازی» از «نمایشی‌سازی» موثرتر است

محمدرضا ورزی با اشاره به اینکه امروزه مستندسازی از نمایشی‌سازی موثرتر است، توضیح داد: تعامل بین «مورخین»، «پژوهشگران»، «فیلم‌سازان» و «مستندسازان» می‌تواند کمک کننده باشد. امروزه «مستندسازی» از «نمایشی‌سازی» تاثیر بیشتری دارد. مستند می‌تواند با زبان و ادبیات نسل جوان آمیخته شود و تاثیر مثبت بر نگاه آنان داشته باشد. برای مثال یکی از شبکه‌های معاند با همین شیوه و پیدا کردن ادبیات نسل جوان، مستندهایی تولید کرد و موفق به تخریب و منحرف کردن اذهان بخشی از نیروی جوان ما از مسیر خود شد.

تبلیغات بیشتر برای دیده شدن آثار عرضه شده

وی درباره حضور نیروی جوان و خوش فکر امروزی در عرصه سینما خاطرنشان کرد: خوشبختانه نیروی جوان و خوش فکری که امروز در داخل کشور (رسانه ملی و سازمان‌ها) فعالیت می‌کنند؛ بسیار موثر واقع شده و قوی‌تر از قبل در تولید مستند دیده می‌شوند. اما ایرادی که به آن‌ها می‌توان گرفت ین است که عرضه اثر به چشم یک کار موفق است. باید وقت و انرژی بیشتری برای تبلیغات و دیده شدن آثار در نظر گرفت.

ورزی ادامه داد: جوانان می‌توانند یک بسته طلایی برای مخاطب در نظر بگیرند و بر اساس نیازسنجی و ذائقه مخاطب او را به سوی دنبال کردن مستند هدایت کنند. باید ارزش آثار به مخاطب القا شود. متاسفانه ما تا امروز در عرضه آثار مستند اصلا قوی عمل نکردیم و در این زمینه موفق نبوده‌ایم. به طور مثال آثاری که در کشورهای معاند تولید می‌شود، سازنده و رسانه‌ها بیشتر وقت و انرژی خود را صرف تبلیغ آن اثر می‌کنند.

حتی ممکن است آن اثر هیچ ارزش محتوایی نداشته باشد اما به خوبی دیده می‌شود و تاثیر خود را بر اقشار جامعه می‌گذارد.  در مقابل آثار مستندی که در کشور ما تولید می‌شود از کیفیت و ارزش بالایی برخوردار است اما دیده نمی‌شود و از چنین ویژگی‌ای برخوردار نیست.

منابع آرشیوی و اسنادی کشور ما بسیار جامع و کامل است

این کارگردان با اشاره به اینکه منابع آرشیوی و اسنادی کشور ما بسیار جامع و کامل است، توضیح داد: منابع «آرشیوی»، «پژوهشی» و «اسناد کشور» ما بسیار قوی است. در سریال معمای شاه، زمانی که به اسناد دوره پهلوی مراجعه کردم؛ یک درصد اسناد را موفق شدم به تصویر بکشم. چهار هزار دقیقه اثر نمایشی فقط یک درصد اسناد بود.

وی افزود: من برای تولید فیلم «معمای شاه» تحقیق زیادی کردم. با کسانی که در آن دوره بودند و حتی همنشین شاه بودند، گفت‌و‌گو کردم. کسانی که در متنِ انقلاب بودند خودشان مبارز بودند با آنها مصاحبه داشتم. حتی جالب است بدانید با نوکر مخصوص شاه هم مصاحبه کردم. یک گروه پانزده نفره کارپژوهش را انجام می‌دادند. فقط کار پژوهشی و نگارشی ما دو سال طول کشید.

هیچ‌گاه نگاهی سطحی به انقلاب نداشتم

محمد رضا ورزی با اشاره به اینکه هیچ گاه نگاهی سطحی به انقلاب نداشته است، اظهار کرد: من همیشه به انقلاب اسلامی علاقه‌مند بودم و دوست داشتم درباره‌اش کار بسازم. هیچ‌وقت به صورت سطحی به انقلاب نگاه نکردم. مشکلات اقتصادی زیاد است اما وقتی به عمقِ انقلاب نگاه کنیم؛ دستاوردهایی وجود دارند که باید درباره‌شان صحبت شود. یکی از مهم‌ترین‌های آن شاید حفظِ تمامیت ارضی کشورمان باشد.

تبلیغ مستندات ساخته شده در جامعه تاثیر گذار است

کارگردان فیلم «معمای شاه» به جوان خوش‌فکر و باانگیزه امروزی که وارد سینما شده‌اند اشاره کرد و گفت: تولید آثار نمایشی نیازمند بوجه زیادی است امّا کار مستند با توجه به نسل جوان امروزی که بسیار با استعداد و با انگیزه هستند و کار را دست گرفته‌اند؛ بسیار متفاوت و تاثیرگذارتر خواهد بود.

وی ادامه داد: تماشای مستند در نسل جوان تاثیرگذارتر از خواندن کتاب است. زیرا فرهنگ کتابخوانی بین جوانان این دهه از عرف افتاده است. تبلیغ و انتشار به موقع و درست مستندهای ساخته شده می‌تواند بسیار موثر در جامعه باشد.

ورزی در پایان بیان کرد: من به عنوان کسی که سالیان سال در رسانه کار کرده‌ام و آن را به خوبی می‌شناسم؛ عرضه کارهایی که تبلیغات درست برای آن می‌شود به زیبایی و قدرت ساختاری و محتوایی آن هزار برابر می‌افزاید. تبلیغات نقطه ضعفی است که باید چاره‌ای برای آن اندیشید.

گفتگو: شیما دنیادار رستمی

تنظیم: آرزو رسولی نجّار