هفتمین نشست تخصصی دانش افزایی معاونت فرهنگی بنیاد شهید برگزار شد
محسن فاطمی در ابتدای سخنان خود به معرفی و توضیح ویژگی های حضور پرداخت و اظهار کرد: بعضی آدم ها در جهان حاضرانه و بعضی غایبانه زندگی می کنند. حضور در رابطه ها، ویژگی های مختلفی دارد. یکی از ویژگی های حضور، در دسترس بودن در رابطه های عاطفی است. هر اندازه انسان در یک رابطه عاطفی دردسترس، آماده و مهیا باشد، این مساله اثر خاصی روی رابطه می گذارد.
وی حضور عاطفی را بزرگترین مصداق گرامی داشتن فرزندان عنوان کرد و گفت: پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (علیهم السلام) بر گرامی داشتن فرزندان تاکید داشته اند که نشانگر جایگاه حضور عاطفی در آموزه های دینی است. حضور عاطفی متضمن این نکته است که تا چه اندازه از حساسیت ها و تمناهای طرف مقابل آگاهی داریم. انسان های غائب به تمناهای عاطفی دیگران بی توجه هستند. رضایت و صمیمیت در یک رابطه، با میزان دریافت حضور عاطفی رابطه مستقیم دارد.
این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به ویژگی دیگر حضور، توضیح داد: استقبال از اطلاعات جدید به عنوان ویژگی دیگر حضور معرفی می شود. استقبال از اطلاعات جدید مستلزم این نکته است که از موضع دانایی برنخیزیم. هر اندازه از منظر دانایی به مسائل نگاه کنیم، توجه مان کمتر خواهد بود. مانند پزشکی که می داند بیمار به چه نوع ویروسی مبتلا شده اما ممکن است به حقیقت و واقعیت بیمار در اتاق مراجعه توجه نداشته باشد و به واسطه تکیه کردن بر دانسته های خود، به این موضوع توجه نکند که شاید بیمار مشکل دیگری داشته باشد.
فاطمی افزود: اصرار بر مفروضات و فضاهای برخواسته از مولفه های ذهنی، میزان حضور فرد را کمتر می کند. انسان های حاضر به جای برخواستن از موضع دانایی و یقین از موضع تشکیک، کنجکاوی و تلاش برای یافتن برمی خیزند و افق های تازه ای پیش روی دارند. انسان های غایب با نگاه های بسته نمی توانند به بُعدهای مختلف توجه کنند. در نگاه های غائب، تکرارها وکلیشه ها جاری است.
وی با بیان این که انسان ها به هر اندازه حاضر باشند، منظرهای جدید را مورد کاوش قرار می دهند، گفت: توجه به منظرهای جدید، ویژگی حضور است. سهراب سپهری در کتاب های نخست مجموعه «هشت کتاب» مفاهیمی مانند «مرگ رنگ» را مورد توجه دارد. رنگ مصداق زیبایی است و مرگ رنگ مفهومی متضاد دارد. در کتاب های جدیدتر به مفاهیم دیگر مانند «چشم ها را باید شست/ چترها را باید بست» اشاره می کند. بررسی آثار سهراب سپهری از چرخش منظر این شاعر حکایت دارد. حضور به معنای دریافت اطلاعات جدید نیست بلکه به معنای تحول بنیادین در جنبه هستی شناختی فرد است و جهانش را تغیر می دهد.
فاطمی تقسیم بندی ها را یکی از مهمترین موانع حضور دانست و توضیح داد: در هنگام ایجاد تقسیم بندی حاضر هستیم اما بعد از مدتی که مقوله های آن در ذهن تکرار شد، از تقسیم بندی ها بدون حضور استفاده می شود. حضور مسلتزم شکستن گفتمان های عادی برخاسته از مقوله های مرتبط با تقسیم بندی های ذهنی ماست.
این استاد دانشگاه ادامه داد: خلاقیت و ابتکار از ویژگی های دیگر حضور است. ما در زندگی به دلیل رفتارهای تکراری، برخی کارها را از روی تکرار انجام می دهیم این موضوع باعث می شود از گزینه داشتن و انتخاب غافل شویم. حضور کمتر، جلوه گری گزینه های کمتر را به همراه دارد. هنگامی که استرس ها، ترس ها و اضطراب ها بر فرد مستولی می شود، حضور را پایین می آورد. حضور مسلتزم جامعیت و کل نگری است. فقدان جامعیت باعث می شود نگاه های ما پُر از تجزیه و تکثر باشد.
وی با بیان این که تجربه بیشتر حضور در یک رابطه عمق را بیشتر می کند، گفت: همسران غیر حاضر برای همسران خود غیبت به ارمغان می آورند. حضور با محبت، توجه و حسن نگاه ارتباط دارد و اتصال انسان را بالا می برد. برهمین اساس انسان های غائب، اتصال کمتری دارند و بیشتر انفصالی رفتار می کنند. توجه به اتصال های عاطفی باعث می شود در فضای خانواده، اجتماع و یا یک سازمان، پویایی به وجود آید.
فاطمی اضافه کرد: با حضور بیشتر انسان به بسترها نیز بیشتر توجه دارند. انسان های غائب، طوطی وار، کلیشه ای و براساس ذهن تکراری خود برخی مسائل را بدون در نظر گرفتن بستر و موقعیت در نظر می گیرند. در آموزه های عمیق دینی، این بستر است فضای تجویزی یا غیرتجویزی را نشان می دهد.
سخنران این نشست در ادامه به یکی دیگر از ویژگی های حضور اشاره کرد و گفت: به هرمیزان حضور و پویایی بیشتر داشته ایم، زمان حال را حاضرانه تر تجربه می کنیم. گاهی علت حضور بالاست اما کثرت گذشته زیاد است؛ چنان در لحظه حال انقیاد گذشته را تجربه می کنیم که لحظه حال را با کمترین اتصال دریافت می کنیم. تکرارها در زندگی باعث می شود حضور را از دست بدهیم. با حضور، تازه ها دیده می شود. انسان های حاضر فرصت ها را زود کشف می کنند و غایب ها از فرصت ها می گذرند. مدیران حاضر فرصت ساز، خلاق و پویا هستند و مدیران غائب فرصت سوز.
وی بیان کرد: پرورش حضور نیازمند ایجاد بسترهای حضور است. مطالعات نشان می دهد اگر فرزندی، ضریب هوشی بالایی داشته باشد اما در خانواده ای پرتنش زندگی کرده و نمی تواند از هوش خود بهره کافی برد زیرا گره های عاطفی درونی به او اجازه حاضر بودن نمی دهد.
فاطمی با بیان این که سازمان های پویا نمی توانند نسبت به خانواده های پرسنل خود بی تفاوت باشند، گفت: هر اندازه افراد در سازمان ها و اجتماع حضور بیشتری داشته باشند، سطح بالاتری از انرژی در آنجا جاری خواهد شد. زیارت جامعه کبیره درباره حضور است. هراندازه حضور کمتر باشد، انقباض بیشتر می شود. انسان های ناامید منقبض هستند و حضورشان پایین است. در روایات متعددی بر این نکته تاکید شده است که در بالاترین نقطه های ناامیدی، حضور را همراه داشته باشیم.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: در اجتماع پویا، حضور غالب است و در اجتماع ناامید، غیبت. غلبه غضب بر رحمت حضور در خانواده را از بین می برد. انسان ها به میزان غضب محور بودن، وسعت نگاهشان تغییر می کند. کم شدن وسعت نگاه به واسطه غضب، انسان را منقبض می کند. انسان های حاضر روابط غیرکلامی موثرتری دارند.
وی در پایان با اشاره به یکی از موانع حضور گفت: تظاهر و تکلف از موانع حضور به شمار می رود. انسان های متظاهر، حضور کمتری دارند. حضور بالا، اصالت بیشتر را به همراه دارد و اصالت بالا، انسان را شکوفاتر می کند بنابراین اصیلانه زندگی کردن مستلزم حضور است.
