شهدای عصر پیامبر (بخش یازدهم)؛ شهدای غزوه خیبر
در عصر پیامبر (ص) راه تجاری مناطق حجاز و شام از سرزمینی
عبور می کرد که شامل قلعه های خیبر، فدک و وادی القری می شد. ساکنان این سرزمین،
عشایر و قبایل ساده زیستی بودند که از نظر اقتصادی به سختی زندگی را می گذراندند.
آنها به دلیل دور بودن از مکه با قبیله قریش ارتباط چندانی نداشتند.
خیبر یکی از مناطق پرآب حجاز بود که در اطراف ان دشت هایی با نخلستان های وسیع وجود داشت. در زمان حیات پیامبر (ص)، این منطقه مقداری از غذا و روغن موردنیاز مردم حجاز را تامین می کرد. مهمترین محصول این سرزمین مرغوب ترین خرمای حجاز به نام صیحانی بود.
در دشت خیبر، هفت هفت قلعه اصلی به نام های کتیبه، وطیح، سلایم و شق، غموص، ناعم و نطات وجود داشت که از میان آنها قلعه کتیبه از اهمیت اقتصادی بیشتری برخوردار بود. بیشتر ساکنان این قلعه یهودی بودند؛ به ویژه آن که اغلب یهودیان اخراجی قبیله های بنی نضیر و بنی قینقاع نیز به این منطقه رو آورده بودند و در پناه قلعه های خیبر زندگی می کردند.
یهودیان اخراجی بنی نضیر، پس از پناه بردن به خیبر، شروع به فعالیت سیاسی و نظامی علیه حکومت اسلامی کردند. آنها سعی داشتند تا برای حمله به مدینه قبایل اطراف این منطقه را با یکدیگر متحد کنند. پس از گذشت زمانی اندک، این یهودیان موفق شدند اعتماد قبیله بنی فزاره را جلب کنند و با ساکنان منطقه غطفان- که در شرق خیبر قرار داشت- نیز پیمان ببندند. یهودیان در مدت زمانی کوتاه توانستند با ذخیره کردن سلاح و آذوقه و همراه کردن قبایل فقیر اطراف خیبر قدرتی بزرگ برا در شمال و شمال شرق حجاز برای رویارویی با حکومت اسلامی به وجود بیاورند. البته مسلمانان با زیرنظر گرفتن رفت و آمدهای پنهانی یهودیان در منطقه خیبر از آمادگی شان برای جنگ با مسلمانان اطلاعات بسیاری به دست آورده بودند.
رسول خدا (ص) که به دنبال فرصتی مناسب برای پاک کردن مناطق شمال مدینه از کفر و شرکت بود، پس از صلح حدیبیه و آسوده خاطر شدن از جبهه جنوبی، به اصحاب خود- که تازه از حدیبیه بازگشته بودند- دستور داد تا برای تسخیر خیبر به سوی آن منطقه حرکت کنند. حضرت پیش از حرکت سه نفر را برای کسب اطلاع از اوضاع یهودیان به سوی خیبر فرستادند و سپس با سپاه خود در ماه صفر سال هفتم هجری عازم جنگ خیبر شدند.
سپاه اسلام برای گمراه کردن یهودیان ابتدا راه شمال را در پیش گرفت تا وانمود کند قصد خیبر را ندارد. در این میان، خبر حمله مسلمانان به گوش غطفانیان رسید. آنها از همکاری با یهودیان منصرف شدند و در خانه های خود ماندند. طبق نقل واقدی، تعداد سپاهیان اسلام یک هزار و چهارصد نفر و تعداد اسب های آنها دویست راس بود.
وی همچنین گفته است که این سپاه را بیست زن برای کمک به مجروحان همراهی می کردند.
حضور حضرت علی (ع) در خیبر
دلاوری، یکی از ویژگی های بارز امیرمومنان علی (ع) بود که بین شیعه و سنی مشهور است. مورخان گزارش های بسیاری از شهامت و قدرت آن حضرت در جنگ خیبر ذکر کرده اند که نمونه ای از آن را این گونه روایت کرده اند:
در فتح قلعه نزار، فرماندهی سپاهیان اسلام طی دو روز متوالی به ابوبکر و عمر سپرده شد. اما نتیجه ای به دست نیامد. رسول خدا (ص) در شب سوم این عبارت مشهور را فرمودند: «فرماندهی سپاه را به مردی می سپارم که اهل فرار نیست، خدا و رسولش را دوست دارد و خدا و رسولش نیز او را دوست دارند.»
به این ترتیب، صبح روز سوم، امیرمومنان علی (ص) فرماندهی سپاه اسلام را از سوی رسول خدا (ص) بر عهده گرفت.
شهدای غزوه خیبر
تعداد شهدای این نبرد را بین 15 تا 28 نفر ذکر کرده اند که در این بخش، نام هایی که صحیح به نظر می رسند، خواهد آمد.
1) ابوضیاح، فرزند ثابت بن نعمان
2) ابوعمیر مسعود، فرزندربیع
3) اسلم حبشی اسود راعی
4) انیف، فرزند حبیب
5) انیف، فرزند وائله
6) اوس، فرزند جُبیر
7) اوس، فرزند عائذ
8) اوس، فرزند قتاده
9) بشر، فرزند برا بن معرور
10) ثابت، فرزند اثله
11) ثابت، فرزند واثله
12) ثقف، فرزند مروبن سمیط
13) جدی، فرزند مره بن سراقه
14) حارث، فرزند حاطب
15) رفاعه، فرزند مسروح اسدی
16) عامر، فرزند سنان (اکوع)
17) عبدالله، فرزند بنی امیه بن وهب
18) عبدالله، فرزند سهل بن زید
19) عبدالله، فرزند هبیب بن اهیب
20) عدی، فرزند مره
21) عروه، فرزند مره بن سراقه
22) عماره، فرزند عقبه بن حارثه
23) فضیل، فرزند نعمان
24) محمود، فرزند مسلمه بن عدی
منبع: شهدای عصر پیامبر (ص)/ابوالفضل بنایی
کاشی/ به سفارش دفتر مطالعات و تحقیقات معاونت پژوهش و ارتباطات فرهنگی بنیاد شهید
وامور ایثارگران/1389
