شعر انقلاب اسلامی نمی‌تواند متعالی نباشد

هنوز هم كه هنوز است بعد از گذشت حدود 4 دهه از وقوع جریانی با عنوان «شعر انقلاب» در ایران، شناخت شاخصه‌ها و مولفه‌های نظری - ماهوی این جریان ادبی فراگیر نشده است.

این البته به ضعف كلی جریان پژوهش در كشور مرتبط می‌شود، ولی تكثرگرایی شعری و در هم‌ تنیدگی موضوعی اشعار امروز هم، به این نامشخصی و عدم فراگیری دامن زده است. از این رو با همه تكرارها و مكررات هنوز هم نیازمند پرسش از مولفه‌های اصلی جریان «شعر انقلاب» هستیم. هرچند شاید تعیین دقیق این مولفه‌ها نه ممكن باشد و نه حتی سودمند؛ اما هر جریان ادبی بعد از گذشت 4 دهه از عمرش، ناگزیر از پرسش درباره خویش است؛ چه این پرسش جواب محصلی در پی داشته باشد، چه نداشته باشد ضروری است؛ زیرا كمترین سودمندی‌اش وضوح‌بخشی به نقشه راه آینده یا آسیب‌شناسی درون‌گروهی است. با هدف این پرسش‌گری و به بهانه برگزاری «پنجمین جشنواره شعر انقلاب» در حوزه هنری، با شاعران معاصر هم‌سخن شدیم:

حجت الاسلام جواد محمدزمانی شاعر آیینی و انقلاب در پاسخ به این پرسش كه «آیا شعر همه شاعرانی كه در فضای انقلاب اسلامی شعر گفته و می‌گویند، شعر انقلاب اسلامی است؟» گفت: شعر انقلاب اسلامی همواره رو به سوی تعالی دارد. شاعران بسیاری هستند كه شعرهای سخیف و گاه مبتذلی سروده‌اند؛ این‌گونه شعرها نمی‌تواند شعر انقلاب اسلامی باشد. شعر انقلاب ضرورتا یك شعر متعالی است.

وی با بیان اینكه من معتقدم می‌توان دایره شعر انقلاب را باز گذاشت تا همه شاعران بتوانند در آن قرار بگیرند، گفت: اما این به معنای آن نیست كه شاعران هر شعری گفتند باید آن را شعر انقلاب بدانیم. به عبارت دیگر، باید از نظر موضوع و محتوا و شاخصه‌های شعری و اخلاقی و... محدودیت ایجاد كرد.

حجت الاسلام با بیان اینكه مفهوم شعر انقلاب منحصر در مفاهیم وقوع انقلاب اسلامی و دفاع مقدس نیست، افزود: شعر انقلاب اسلامی مفاهیم گسترده‌ای را در برمی‌گیرد، اما همه این مفاهیم باید رو به سوی تعالی و ارزش‌ها و آرمان‌های انسانی و دینی داشته باشند.

این شاعر آیینی اظهار كرد: قطعا تمایز شعر انقلاب با دیگر اشعار در قالب‌ها و فرم‌های شعری نیست، یعنی می‌توان در قالب‌های گوناگون از جمله غزل و مثنوی و شعر نیمایی و سپید و... شعر انقلاب داشت. وجه تمایز شعر انقلاب با دیگر اشعار در رویكردهای نو و مبتنی بر ارزش‌ها و آرمان‌های انقلابی است.

وی با بیان اینكه یكی از ملزومات شعر انقلاب اسلامی در دوره ما نشان دادن واكنش به رویدادهای مهم جهان اسلام است، گفت: شعر انقلاب در دوره‌های اخیر یك بیداری و كنشگری اجتماعی و سیاسی را شامل شده كه در دوره‌های قبلی وجود نداشته. این موضوع یكی از نقاط عطف شعر انقلاب در دوره كنونی است.

حجت‌الاسلام محمدزمانی ادامه داد: این ویژگی شاید بعد از وقوع بیداری اسلامی و انعكاس سریع اتفاقات منطقه در شعر شاعران امروز به وقوع پیوست. مثلا ما وقتی شعر عصر مشروطه را نگاه می‌كنیم، می‌بینیم وقتی اتفاقات اجتماعی بزرگی رخ می‌داد، این‌ها به ندرت در شعر شاعران تجلی پیدا می‌كرد، اما امروز وقتی كسی در یك كشور اسلامی به شهادت می‌رسد شاعران زیادی به آن واكنش نشان می‌دهند و برایش شعر می‌گویند.

وی توضیح داد: شما ببینید وقتی شهید مدرس یا شیخ فضل الله نوری به شهادت رسیدند یا هنگامی كه كودتای 28 مرداد به وقوع پیوست، چند شاعر وارد میدان شدند و چند شعر در ارتباط با این‌ها خلق شد؟! اما در دوره ما وقتی حادثه ما اتفاق می‌افتد یا حملات آل سعود به یمن صورت می‌گیرد، یا آیت‌الله نمر به شهادت می‌رسند شاید حدود صد شعر برای هر كدام سروده می‌شود.

به گفته محمدزمانی واكنش سریع به اتفاقات جهان اسلام یكی از ویژگی‌های تازه شعر انقلاب اسلامی است.

گفتنی است، افتتاحیه جشنواره شعر انقلاب 25 بهمن در زاهدان و مراسم اختتامیه و اهدای جوایز 26 بهمن ماه 1394 در تالار سوره حوزه هنری تهران برگزار می شود. (آرتنا)