مباني ديني فرهنگ ايثار و شهادت

در پيشگاه خداوند سبحان حمد و شكر بجا مي آوريم كه نعمت تاسيس جمهوري اسلامي را تحت زعامت و رهبري امام خميني(ره) بر ما ملت ايران مقرر فرمود؛ از مديريت سازمان آموزش و پرورش فارس و همه ي برگزار كنندگان «نخستين همايش علمي فرهنگ ايثار و شهادت» سپاس گزاريم. سلام و درود خداوند بر شهيدان با فضيلتي كه قلم و بيان از بازگويي كرامتشان كوتاه است، عزيزاني كه بر مقتداي خود پيامبر بزرگ اسلام(ص) در جهت تهذيب و تربيت نسل انسان هاي با كرامتي چون خود اقتدا كردند. بهشت برين شايسته و برازنده ي شهيداني باد كه جان شيرين خويش را بر ره مقصود نهادند و حقا بايد آفرين گفت بر دامان پر مهر و محبت پدران و مادراني كه با گوهر جان شيرين خويش چنين رادمرداني را تربيت كردند و در جهت سيرالي الله سوقشان دادند تا شمع محفل بشريت باشند آفرين گفت كه بنا به فرموده ي باغبان لاله ها، همه ي اقتدار و عظمت اين نظام الهي و مقدس و همه افتخارات حال و آينده جهان اسلام رهين همت بلند آنهاست.

نوشتار حاضر در زمينه ي «مباني ديني فرهنگ ايثار و شهادت» تهيه و تنظيم گرديده است. تداوم جريان بيمه كننده ي ياد و راه عاشورا و ترويج و توسعه ي «فرهنگ و ايثار و شهادت» در اين كشور بيدار و پايدار كه بر محور ولايت اين بيداري و پايداري را كسب و حفظ كرده هدف اين نوشتار است.



مقدمه:
«ولا تحسبن الذين قتلوا في سبيل الله امواتا بل احياء عند ربهم يرزقون.»
(آل عمران / 169)
مبادا نماييد در دل گمان كه آنها كه در راه رب جهان
نگشتند كشته نه هم مرده اند كه آنان همه تا ابد زنده اند
هميشه به درگاه پروردگار بر آنهاست رزق نكو برقرار
«اي بندگان خدا بدانيد، اكنون كه زبان ها باز است و گشاده، پيكرها سالم، اندام ها به خدمت آماده و جولانگاه فراخ و گسترده، پيش از آنكه فرصت از دست برود و مرگ شتاب آورد و گريبان بگيرد، به پيشواز مرگ رويد و منتظر آموزش نشويد.» (نهج البلاغه / خطبه 187: 632)
با تمسك به آيه اي از كلام الله مجيد و پيام زيبايي از مولي الموحدين علي(ع) كه خطاب به همه ي رادمرداني است كه راه «شهادت» را برگزيده اند و در جستجوي كمال، به سرچشمه حيات راه يافته و سرمست از جرعه «ارجعي الي ربك» به رويت جهان و كشف رضايت حق نايل آمده اند. در اين مقاله بر آن شديم تا به طور اختصار در ضمينه ي «مباني ديني فرهنگ ايثار و شهادت» مطالبي را از سرعشق و ارادت و در حد بضاعت اندك، به پيشگاه شهيدان عزيز تقديم نماييم.
در مبناي ديني فرهنگ ايثار و شهادت آمده است كه: بي شك هدف حسين بن علي از قيام خونينش با آنكه مي دانست خود و يارانش كه شايسته ترين افراد روي زمين بودند به شهادت خواهند رسيد و خاندانش به اسارت خواهند رفت، تنها توجه دادن مردم به برخي از احكام ظاهري دعوت آنان به نماز و روزه نبود، چرا كه جامعه ي آن روز در اين حد آشنايي و پاي بندي داشتند، بلكه آن نهضت بي نظير و شگفت انگيز براي باز شناساندن اسلام واقعي از اسلام صوري و به منظور احياي اسلام ناب محمدي در برابر اسلام تحريف شده اموي بود. مسلماً آن جا كه هدفي اين چنين والا و بزرگ در پيش باشد، تحمل خسارت هاي فراوان و قرباني شدن شخصيت هايي همچون حسين ابن علي(ع) آسان مي نمايد. مبارزه ي تا برابر و مقابله ي دليرانه ي حسين ابن علي (ع) تا پاي جان كه منجر به واقعه ي و دلخراش كربلا گرديد، اين درس بزرگ را به مسلمان ها آموخت كه حفظ كيان اسلام و دفاع از مرزهاي عقيده و ايمان از واجبات است و آن را ارزش و اهميت بدان پايه است كه بجاست بهترين انسان هاي هر عصر خود را قرباني تحقق آن هدف كنند؛ اگر چه بدانند در كوتاه مدت به اين هدف نايل نخواهند شد.
براساس مباني ديني «فرهنگ ايثار و شهادت» و نهضت اسلامي ايران كه در عصر حاضر، عميق ترين و شورانگيزترين حركت انقلابي جهان محسوب مي شود، تحت تاثير فرهنگ «ايثار و شهادت» و هدف بزرگ آن پديد آمد. بنيانگذار اين نهضت مقدس امام خميني(ع)، حركت خود را در عاشوراي سال 1342 با اين جمله كه «الان عصر عاشورا است» آغاز كرد و پانزده خرداد كه نقطه ي عطف انقلاب اسلامي است نتيجه ي همان سخنراني و مصادف با 12 محرم و يكي ا زآثار عاشوراي حسيني بود.
امام در كلامي تاريخي و جودانه به رمز اعتبار 15 خرداد اشاره كردند و فرمودند: «15 خرداد بايد در پناه قضيه ي بزرگ عاشورا زنده بماند.» و اين از ثمرات عظيم فرهنگ «ايثار و شهادت» بنابراين اگر شهداي 15 خرداد و انقلاب اسلامي و شهداي 8 سال دفاع مقدس را همسنگران شهداي كربلا بناميم.
سخني به گزاف نگفته ايم؛ چرا كه در هدف و مرام و مقصد يكي بودند و آن عبارت از تحكيم پايه هاي عزت و حريّت ديني و دفاع از آرمان نبوّت و امامت بود.
بايد اذعان داشت پيروزي هايي را كه نصيب ملت ما شده است نبايد به حساب فرد يا جمعيت و دسته و گروهي گذاشت، بلكه در تحليلي منصفانه بايد اعتراف كرد كه اين آثار از وجود پربركت امام حسين(ع) و روز عاشورا است و با اين حساب 22 بهمن ما نيز يكي از ثمرات وجودي «فرهنگ ايثار و شهادت» است و قيام جهاني حضرت مهدي«عج» و پيروزي آن حضرت نيز جلوه ي كاملي از پرتو خورشيد عاشورا خواهد بود در نتيجه توسعه و ترويج فرهنگ ايثار و شهادت از اهم وظايف مسلمين و مايه ي بقاء و عزت اسلام است و براي تحقق اين هدف بزرگ بايد بيشترين سعي و تلاش را در شناساندن فرهنگ ايثار و شهادت داشته باشند و اميد كه خداوند ما را از شفاعت شهيدان محروم نفرمايد.

فرهنگ ايثار و شهادت از ديدگاه قرآن كريم:
آيات زيادي از قرآن كريم به شهادت و شهيدان اختصاص دارد. از جمله آيه ي 169 سوره ي آل عمران كه در آغاز مقدمه ي اين نوشتار بيان شده و معناي آن چنين است:
گمان نكنيدآنان كه در راه خدا كشته شده اند مرده اند بلكه آنان زنده اند و نزد پروردگارشان روزي مي خورند. (آل عمران / 169)
دومين آيه كه حكايت از فرهنگ ايثار و شهادت دارد سوره ي توبه آيه ي 111 مي باشد. «ان الله اشتري من المومنين انفسهم و اموالهم بان لهم الجنه يقاتلون في سبيل الله فيقتلون و يقتلون.» يعني:
براي انسان هاي موحد چيزي بالاتر از آن نيست كه نعمت وجود را در راه رضاي معبود به كار گيرند و در راه خدا خرج شوند و فدا گردند. آمادگي براي «فدا شدن» نشانه ي صدق انسان در راه محبت خدا است. خدا مشتري جان ها و مال هاست و در برابر آن بهشت مي دهد. (توبه / 111). اولياي خدا در برابر پروردگار، براي خود هيچ شاني قائل نيستند و اگر دين الهي نيازمند مال و جان و حتي آبروي آنان باشد، از نثار آن مضايقه اي ندارند. عزت و عظمت و ارزش دين، تا حدي است كه براي بقاي آن، انسان هاي پاك و حجت هاي الهي فدا مي شوند و اين فدا شدن را اداي حق الهي مي شمارند.
دين خدا عزيزتر است از وجود ما
اين دست و پا و چشم و سر و جان فداي دوست
در سوره ي حشر، آيه 9، قرآن از مومناني ياد مي كند كه با آن كه خودشان نيازمندند، ديگران را بر خويشتن مقدم مي دارند: «ويوثرون علي انفسهم و لوكان بهم خصاصه.» (حشر / 59)
گذشتن از خاسته هاي خود و نيز چشم پوشيدن از آنچه مورد علاقه ي انسان است، به خاطر ديگري و در راه ديگري «ايثار» است. اوج ايثار، ايثار خون و جان است. ايثار گر كسي است كه حاضر باشد هستي و جان خود را براي دين خدا فدا كند، يا در راه رضاي او از تمنيات خويش بگذرد.

در مبناي ديني «فرهنگ ايثار و شهادت» از جمله قرآن كريم، آيات زيادي در زمينه ي «شهيد و شهادت» آمده است كه در اين مقاله ي مختصر به ذكر شماره ي آيات و سوره ها مي پردازيم.
سوره ي اسراء، آيه ي 81 «ان باطل كان زهوقا»، در تقابل حق و باطل، طبق آنچه قرآن كريم تعيين مي كند، «حق» ماندگار و استوار است و «باطل» رفتني است و ناپايدار.
سوره ي منافقون، آيه ي 8.
سوره ي انبياء، آيه ي 18، كه اشاره به باطل ستيزي در تاريخ بشري و فرهنگ ايثار و شهادت دارد.
سوره ي آل عمران، آيه ي 179، 152، كهب راي جدا سازي پاكان از غير پاكان در فرهنگ ايثار و شهادت است.
سوره ي قصص آيه ي 21 و آيه ي 22.
سوره ي اعراف، آيه ي 85؛ سوره ي هود، آيه ي 85، سوره ي شعرا آيه ي 183 كه هر سه آيه اشاره به شناخت ارزش جان آدمي در فرهنگ ايثار و شهادت دارد.
سوره ي اسراء آيه ي 70 و 81 به تكريم فرزندان آدم و تطهير نمودن دامان انسان و انسانيّت از پليدي هاي ذلت و پستي و خواري اشاره دارد.
سوره ي روم، آيه ي 40.
سوره ي بقره آيات 54، 186، 194 و 286.
سوره ي روم، آيه ي 7.
سوره ي رعد، آيات 39، 24 و 17.
سوره ي بقره، آيات 260، 100 و 156.
سوره ي يونس، آيه ي 13.
سوره ي فجر، آيات 27 و 28.
سوره ي عنكبوت، آيه ي 64.
سوره ي علق، آيه ي 8.
سوره ي مؤمن، آيه ي 60.
سوره ي زمر، آيات 10 و 42.
سوره ي نجم آيه ي 42.
سوره ي صافات، آيه ي 102.
سوره ي محمد، آيه ي 36.
سوره ي واقعه، آيات 10 و 11.
سوره ي انشقاق، آيه ي 6.
سوره ي ابراهيم آيه ي 27.
سوره ي انفال، آيه ي 29.
و آيات زياد ديگري كه هر كدام به نوعي اشاره به فرهنگ ايثار و شهادت دارد. مطالعه كنندگان ارجمند مي توانند آيات فوق را پس از مطالعه و بررسي مورد توجه و دقت قرار دهند.


فرهنگ ايثار و شهادت از ديدگاه نهج البلاغه:
«فرهنگ ايثار و شهادت» حضور شگرف انسانيت در هر جا و هر روز. مانده ي بزرگ و روح انسان است، در تداوم اعصار. محتواي راستين زمان است، در ملكوت زمين. ضربان قلب خورشيد است در سينه ي خاك. تجسم اعلاي وجدان بزرگ است، در دادگاه روزگار. حضور نور است، در سيطره ي بي امان ظلمت... صلابت شجاعت انسان است، در تجليگاه ايمان و براستي «فرهنگ عظيم ايثار و شهادت» طواف خون است در احرام فرياد... تجلي كعبه است، در ميقات خون. شفق خون بار است در فجر آگاهي. بارش خونين لحظه هاست، بر ارواح خروشان. باز خوان تورات و انجيل و زبور است، در معبد اقدام.
حنجره ي خونين كوه «حراء» است، در ستيغ ابلاغ و تجديد مطلع رجزهاي «بدر» است و «حنين». انفجار نماز است در شهادت و انفجار شهادت است در نماز. بانگ رساي همه ي انسان هاست، در همه ي تاريخ، از همه ي حنجره هاي پاك خدايي، خصوصاً شهيد راه محراب حضرت علي(ع) و اينك فرهنگ ايثار و شهادت از ديدگاه نهج البلاغه: خطبه ي 181 نهج البلاغه در زمينه ي فرهنگ ايثار و شهادت اذعان مي دارد كه: «كسي كه از دنيا دل بريده و به آن سرا دل بسته است، به زندگي زبونانه تن نمي دهد هيچگونه مصلحت انديشي را تاب نمي آورد، شجاعانه در برابر ستم و درويي مي ايستد و از هيچ چيز نمي هراسد. آنكه شوق مرگ سرخ دارد، از دنيا دل بريده، فريفته ي زينت ها و زيورهايش نمي شود. اين انسان چنان ارجمند است كه يادش در خاطر حجت خداوند نقش مي بندد.»
امام علي(ع) با عباراتي حسرت بار از ياران شهيدش چنين ياد مي كند: «... بندگان نيك خداوند آهنگ رفتن كردند و ارزش هاي ناچيز و ناپايدار نيا را بر ارزش هاي فراوان و فناپذير آخرت برگزيدند. آري، برادران هم رزمي كه خون شان در صفين فرو ريخت، از اين كه امروز زنده نيستند – تا خوراكشان غم و نوشابه شان خوناب دل باشد – هيچ زياني نكردند ايشان با جرئت بر اين حقيقت تاكيد مي كند كه آنان به ديدار خداوند شتفافتند، پس پاداششان را به كمال پرداخت و در پي سال هاي نگراني و ترس در سراي امنيت مقامشان داد.»

فرهنگ ايثار و شهادت از ديدگاه امام حسين(ع):
با آن همه بهره برداري هاي حماسي، مبارزاتي، تربيتي و معنوي كه تاكنون از فرهنگ ايثار و شهادت انجام گرفته، به نظر مي رسد كه غناي اين فرهنگ خدايي، بسيار بيشتر از آن است كه تاكنون مطرح بوده است. امروزيان و آيندگان پيوسته بايد از اين كوثر ايمان و يقين بنوشند و سيراب شوند و تشنگان حقيقت ناب را هم سيراب سازند. از اين رو، با همه ي كارهايي كه تاكنون در شناختن و شناساندن اين فرهنگ ماندگار انجام يافته است. زمينه ي چنين تلاش هاي فرهنگي همچنان باقي است و هر زمان به شكلي و در قالبي نوتر، مي توان درسهايي از فرهنگ ايثار و شهادت تئوين كرد و آموخت و نشر داد تاجهان و جان هاي حق جو، مجذوب جلوه ها و زيبايي هاي اين فرهنگ حماسي و خدايي شوند. پس فرهنگ ايثار و شهادت براي همه و هميشه «پيام» مي سازد كه ما همواره پاي «درس»هاي اين كلاس ابدي بنشينيم و به مراتب بالاتري از ايمان، دين شناسي، شناخت تكليف و عمل به وظيفه برسيم.
در سخنان امام حسين (ع) و ياران او، مفاهيم بلندي از فرهنگ ايثار و شهادت در محورهاي خداشناسي، رسالت انبياء، نقش وحي و قرآن در ندگي، اصالت دين و گمراهي بدعتگذاران، زندگي ابدي و حيات پس از مرگ، بهشت و جهنم، حساب و جزا و عذاب، شفاعت، حقانيت امامان براي ولايت و خلافت، وظيفه ي مردم نسبت به حج الهي، نفاق دنياپرستان، استفاده از عقايد ديني براي اغفال مردم و... ديده مي شود كه جاي مطالعه دارد.
امام حسين(ع) پيشاپيش، از شهادت خود با خبر بود و جزييات آن را هم ميدانست. پيامبر اكرم(ص)نيز مكرر اين حادثه را پيشگويي كرده بود. اين علم و اطلاع قبلي نه تنها راي او را بر ادامه ي راه ورود به ميدان جهاد و شهادت، سس يا آميخته به ترديد نكرد، بلكه شهادت طلبي او را افزون تر ساخت. آن حضرت با همين ايمان و باور،به كربلا آمد و به جهاد پرداخت و عاشقانه به ديدار خدا رفت. اينك فرهنگ ايثار و شهادت از ديدگاه امام حسين(ع) شهيد فرهنگ پيشرو انسانيت راه بررسي مي كنيم:
صبح عاشورا وقتي سپاه كوفه با همهمه رو به اردوگاه امام تاختندف دستان نيايشگر امام حسين رو به آسمان ها بود و چنين مي گفت:
خدايا! در هر گرفتاري و شدت، تكيه گاه و اميد تويي و در هر حادثه كه برايم پيش آيد، پشتوانه ي مني، چه بسا در سختي ها و گرفتاري ها تنها به درگاه تو روي آورده و دست نياز و دعا به آستانت گشودم و تو آن را بر طرف ساختي. (مجلسي، 4 / 1403)
اين حالت و روحيه، جلوه ي بيروني عقيده ي قلبي به مبدا و يقين به نصرت الهي است و توحيد در دعا و طلب را مي رساند.
عقيده به مبدا و معاد، مهمترين عامل جهاد و فداكاري در راه خداست و بدون آن،هيچ رزمنده اي معتقدانه در صحنه ي دفاع قدم نمي گزارد و خود را كه در جنگي كه به شهادت منتهي مي شود، برنده نمي داند. بدون عقيده به هيات آخروي، با چه انگيزه اي مي توان از جهاد و جانبازي استقبال كرد؟ از اين رو چنين اعتقادي در كلمات امام حسين(ع) و اشعار و رجزهاي او و يارانش، نقشي محوري دارد و به برجسته ترين شكل، خود را نشان مي دهد. امام حسين(ع) روز عاشورا وقتي بي تابي خواهرش را مي بيند، اين فلسفه ي بلند را يادآور مي شود و مي فرمايند:
«خواهرم! خدا را در نظر داشته باش. بدان كه همه ي زمينيان مي ميرند، آسمانيان هم نمي مانند. هر چيزي جز وجه خدا كه آفريدگار هستي است، از بين رفتني است. خداوند همگان را دوباره برمي انگيزد...» (موسوعه كلمات الامام حسين، 405، 404)

فرهنگ ايثار و شهادت از ديدگاه امام علي(ع):
شهادت در منظر علي(ع) محبوبي گم شده است كه تا به آن نرسد آرام نمي گيرد و آب حياتي است كه تشنگان بي رمق و از نفس افتاده را سيراب مي كند؛ از اين رو بزرگ انسان تاريخ بشري، وقتي در محراب مسجد زخم شهادت برمي دارد، عاشقانه ندا سر مي دهد «فزت و رب الكعبه». آن حضرت در خطبه ي 54 نهج البلاغه در اين باره مي فرمايد:
«سوگند به خدا هيچ باكي ندارم از داخل شدن در مرگ يا اين كه مرگ ناگاه مرا دريابد.» او خود، بي آنكه ذره اي هراس به خود راه دهد، پيشتاز صحنه هاي جنگ بود: «به خدا سوگند اگر من تنها و با ايشان روبه رو شوم و آنها همه روي زمين را پر كرده باشند، باك نداشته و نمي هراسم... و من به ملاقات خدا مشتاق بوده و انتظار نيكويي پاداش او را اميدوارانه دارم.» (نهج البلاغه، نامه 62، ص 1050) حضرت در خطبه ي 27 نهج البلاغه درباره ي جهاد في سبيل الله و ترغيب يارانش به اين امر مي فرمايد: «جهاد دري است از درهاي بهشت كه خداوند آن را به روي خواص دوستان خود گشوده و لباس تقوا و پرهيزگاري است و زره ي محكم حق تعالي و سپر قوي او است. پس هرگاه از آن دوري كند، خداوند جامه ي ذلت و رداي بلا را بر او مي پوشاند.» چه شيرين است سخن مولا آنگاه كه در ميدان كار زار، اشتياق عاشقان الله به ملاقات معبودشان را چنين توصيف مي كند و عطش تشنگان ديدار حق را فزوني مي بخشد: ايشان در خطبه ي 124 نهج البلاغه در اين باره چنين مي فرمايند:
«مجاهدان شهادت طلب چنان به سوي خدا پر مي كشيدند كه تشنگان به جانب آب. بهشت در پرتو آذرخش نيزه ها است. امروز خبرها در بوته ي آزمون ارزيابي مي شوند و به خدا سوگند كه اشتياق من به صحنه ي نبرد و رويارو شدن با دشمن، بيش از شوقي است كه آنان به خانه مان خود دارند.» طالب شهادت در كلام علي «الرانح الي الله» نام گرفته است؛ يعني كسي كه به سوي خدا بال گشاده، جانب او پرواز مي كند و چنان تشنه اي كه آب مي جويد، مشتاق آرام گرفتن در آغوش خدا است.

فرهنگ ايثار و شهادت از ديدگاه امام راحل«ره»:
در انقلاب اسلامي، سنت و سيره ي معصومين(ع) جايگزين اسلام خرافه و بدعت شد و اسلام جهاد و شهادت، جايگزين اسلام قعود و اسارت و ذلت گرديد. فرهنگ ايثار و شهادت از علل محدثه ي انقلاب اسلامي بوده و مي توان نتيجه گرفت كه از علل مبقيه نيز مي باشد. امام خميني(ره) اين سالك الي الله و عبدصالح خدا با رهبري بي نظير و دم عيسوي خود روح ايثار و شهادت را در جان هاي بي رمقي دميد كه ساليان سال با پذيرش سلطه شاهد به تاراج رفتن سرمايه هاي مادي و معنوي خود بودند.
جايگاه اهل بيت پيامبر(ص) در جامعه ي اسلامي نيز از همين زاويه قابل طرح است و نيز اصل مسئله ي رسالت حضرت محمد (ص) و قرآن و وحي و شفاعت و... هر كدام به نحوي كه داراي پيام است، در فرهنگ ايثار و شهادت مورد مطالعه قرار مي گيرد با هم محواهاي عقيدتي كه در مجموعه ي اين حماسه متجلي است، هم اساس نهضت كربلا كه براي حفظ باورهاي ناب از زوال تحريف بود. اين هدف مهمي بود كه شهيد بزرگي همچون ابا عبدالله الحسين (ع) فداي تحقق آن شد. امام خميني «قدس سره» مي فرمايد:
«شخصيت عظيمي كه از عصاره ي وحي الهي تغذيه و در خاندان سيد رسل محمد مصطفي و سيد اولياء علي مرتضي تربيت و در دامن صديقه ي طاهره بزرگ شده بود، قيام كرد و با فداكاري بي نظير و نهضت الهي خود، واقعه ي بزرگي را به وجود آورد كه كاخ ستمگران را فرو ريخت و مكتب اسلام را نجات بخشيد.» (امام خميني، 181: 1361).
در مباني ديني فرهنگ ايثار و شهادت اشاره گرديده كه شهادت مظلومانه ي امام حسين (ع) براي نجات دين اسلام بود. در اين رابطه سخن زيبايي از حضرت امام خميني (ره) را مي خوانيم:
«ما بايد سعي كنيم تا حصارهاي جهل و خرافه را شكسته، تا به سرچشمه ي زلال اسلام ناب محمدي(ص) برسيم و امروز غريب ترين چيزها در دنيا همين اسلام است و نجات آن قرباني مي خواهد و دعا كنيد من نيز يكي از قرباني هاي آن گردم.» (همان، 41)

فرهنگ ايثار و شهادت از ديدگاه مقام معظم رهبري
«حضرت آيت الله خامنه اي»
فرمانده ي معظم كل قوا، حضرت آيت الله العظمي خامنه اي درخصوص فرهنگ ايثار و شهادت مي فرمايد:
«پاسدار انقلاب اسلامي، آگاهانه راه حسين(ع) را كه ادامه ي راه انبياء الهي است، انتخاب مي كند و در اين راه، فروغ خون حسين(ع) و شهيدان گلگون كفن كربلا را چراغ راه خويش قرار مي دهد.» (پيام به سمينار سراسري سپاه، تير ماه سال 1362.)
آيت الله خامنه اي در سخنراني در جمع فرماندهان و بسيجيان لشكر 27 محمدرسول الله (ص) فرمودند:
«درس هاي عاشورا جدا است، درس شجاعت و درس چه و درس چه؛ از درس هاي عاشورا مهمتر، «عبرت»هاي عاشورا است.»

جمع بندي و نتيجه گيري:
با توجه به مطالبي كه به طور اختصار در مورد «مباني ديني فرهنگ ايثار و شهادت» در اين نوشتار جمع آوري گرديد، مي توان اذعان داشت كه اين فرهنگ حيات بخش و عزت آفرين در حقيقت، منظومه اي كامل از انديشه هاي ناب اسلامي و تدابير هدايت گرانه اي است كه شناخت ابعاد مختلف آن، هر انسان آزاده اي را براي دست يابي به الگوهاي عملي و عيني زندگي الهي و شرافت مندانه رهنمون مي سازد. احياء، توسعه و يادآوري خاطره ي عظيم و جاودانه ي عاشورا و فرهنگ ظلم ستيز آن، يعني فرهنگ ايثار و شهادت، همواره بركات فراواني داشته و دارد و در اين مورد، شناخت ما از « مباني ديني فرهنگ ايثار و شهادت» كاملاً ضروري است. سعي ما در اين مقاله، تعيين هر چه بهتر اهداف، اصول و آرمان هاي فرهنگ ايثار و شهادت اين حادثه ي عظيم بود كه استمرار اين حادثه در بستر تاريخ تحولات جوامع اسلامي، همواره جهاد جبهه ي حق در برابر باطل قلمداد مي گردد. فرهنگ ايثار و شهادت عنواني است براي رويكردي تربيتي به بزرگترين حماسه ي انساني. حماسه اي فرا تاريخي و فرا جغرافيايي براي دميدن روح حقيقت انساني در همگان و راهنمايي مردم به سوي تعالي. راهي كه حسين(ع) در تعريف زندگي نشان داد راه حيرت و عزت است و پرچمي كه فرا راه همه آزادي خواهان و شهادت طلبان برافراشت تا قيام قيامت است. عظمت فرهنگ ايثار و شهادت هر عقل منصف و آزادي خواهي را متحير و متاثر از خود ساخته و فرا راه نجات هر نهضت از يوغ بردگي و بندگي قرار داده است. گاندي رهبر بزرگ هند، به تاسي از فرهنگ ايثار و شهادت گفته است: «من مبارزه را از شهيدان عاشورا آموختم.» حسين(ع) با برافراشتن پرچم حماسه ي كربلا و عاشورا، فرهنگي را بنيان گذاشت كه مردم در آن به نيكوترين و والاترين تربيت، «تربيت نبوي و تربيت علوي» دست يابند و در نهايت در يك نتيجه گيري كلي مي توان بيان داشت كه: عبرت هاي نهفته در فرهنگ ايثار و شهادت، اگر بازشناسي و درمان نگردد ممكن است خطرات زيادي در كمين جامعه ي امروز ما و بر سر راه انقلاب و انقلابيون ما قرار گيرد.
اگر در شرايط نياز جامعه و انقلاب، به خون و جان بازي و شهادت، از حضور در صحنه ي دفاع از ارزش ها پرهيز كنند، اگر دچار تفرقه شوند، اگر بر محور ولايت فقيه و رهبري امت منجسم نباشند، اگر براي دست يافتن به پول و پست و مقام، ارزش ها و آرمان ها را زير پا بگذارند، اگر به وظيفه ي امر به معروف و نهي از منكر عمل نكنند، اگر ساده لوحانه، فريب شايعات و بوق هاي تبليغاتي دشمن را بخورند، در فرهنگ ايثار و شهادت، عاشورا دوباره تكرار خواهد شد و اسلام ضربه خواهد خورد و مظلوميت مضاعفي براي مسلمانان و جبهه ي حق پيش خواهد آمد. بنابراين: رسالت پيام آن خون ها و مجاهدت ها و شهادت ها به فرزندان خويش و ملت هاي ديگر است؛ زيرا: راه و رسم شهادت باطل شدني نيست و اين ملت ها و آيندگان هستند كه به راه شهيدان اقتدا خواهند نمود و همين تربت پاك شهيدان است كه تا قيامت مزار عاشقان و عارفان و دلسوختگان و دارالشفاي آزادگان خواهد بود.
پروردگارا! خداوندا! تو را قسم مي دهيم به محبوبيت حسين(ع) ما را براي برخورداري از فرهنگ ايثار و شهادت آماده بفرما و همانگونه كه گذشتگان ما، نيكان ما، اين فرهنگ عظيم خدايي به ما معرفي كردند و دامان علي و آل علي را به ما سپردند، ما را موفق بفرما تا دامان علي و آل علي و حسين(ع) را به نسل هاي آينده و به فرزندانمان بسپاريم!



منابع و مآخذ:
1. قرآن كريم.
2. نهج البلاغه، سيدرضي، ترجمه فيض الاسلام، تهران.
3. ابن اثير. الكامل. (1403). موسسه ي الوفا.
4. ابن شهر آشوب، مناقب. قم.
5. ابو محمد بن اعثم الكوفي. الفتوح. دارلندوه الجديده. بيروت.
28. اربلي. كشف الغمه.
6. شيخ مفيد. ارشاد. (1413). قم: چاپ كنگره ي هزار. شيخ مفيد.
7. امام خميني، صحيفه ي نور. (1361). تهران: وزارت ارشاد.
8. امام خميني، كلمات قصار. موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني.
9. جعفري، محمدتقي. امام حسين شهيد فرهنگ پيشرو انسانيت. 1381.
10. حكيمي، محمدرضا. عاشورا مظلوميتي مضاعف. (1381). قم.
11. خامنه اي، سيد علي. سخنراني آيت الله خامنه اي در جمع فرماندهان و بسيجان لشكر 27 محمدرسول الله، عاشوراي 1372 ش، روزنامه ي جمهوري اسلامي، (26/2/76).
12. سيد بن طاووس، لهوف. (1385). نجف: مكتبه الحيدريه.
13. شريعتي، علي. حسين وارث آدم. (1380). تهران: قلم.
14. شهيدي، سيد جعفر شهيد. عزت و افتخار حسيني. (1382).
15. طريحي، فخرالدين. مجمع البحرين. دفتر نشر فرهنگ اسلامي.
16. علامه مجلسي. بهارالانوار. (1403). موسسه ي الوفا.
17. فيروزآباد، محمد. القاموس المحيط.
18. كرماني، طوبي. شهيدو شهادت. (1381). انتشارات اداره آموزش هاي سياسي نمايندگي ولي فقيه در سپاه.
19. كليني، محمدبن يعقوب. (1388). دارالكتب اسلاميه.
20. لاهوري، اقبال. كليات اشعار فارسي. (1366). تهران: سازمان انتشارات جاويدان.
21. مازندراني، محمد مهدي. معالي السبطين.
22. محدثي، جواد. فرهنگ عاشورا. (1374). قم: معروف.
23. مجله الغري، چاپ نجف، شماره ماه ربيع الاول، 1381 ق، به نقل از محمدرضا حكيمي، قيام جاودانه، چاپ اول، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1373، ش، ص 87.
24. محدثي جواد. پيام هاي عاشورا. (1381). انتشارات اداره آموزش هاي سياسي نمايندگي ولي فقيه در سپاه.
25. مطهري، مرتضي. حماسه ي حسيني. (1380). انتشارات صدرا.
26. مقتل خوارزمي.
27. موسوعه كلمات الامام حسين، ج7.
28. نجفي، محمدحسن. جواهر الكلام.
29. نوار آخرين جلسه محاكمه خسرو گلسرخي.
30. هاشمي نژاد، سيد عبدالكريم. درسي كه حسين(ع) به انسان ها آموخت. (1353). موسسه انتشارات فراهاني.

پژوهشگر: طاهره انصاري (ليسانس زبان و ادبيات فارسي / مدير دبيرستان امام خميني(ره))